Strategiczne porozumienie portów morskich o współpracy na rzecz konkurencyjności, bezpieczeństwa i odporności
Cztery polskie porty morskie o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej: Gdańsk, Gdynia, Szczecin i Świnoujście zawarły Porozumienie o Współpracy, które ma na celu wzmocnienie ich pozycji w europejskim oraz światowym systemie transportowo-logistycznym. Porozumienie otwiera drogę do wspólnego działania na rzecz konkurencyjności, bezpieczeństwa i odporności, infrastruktury portowej oraz technologii. Jest także dobrym fundamentem strategicznej współpracy w ramach krajowych i międzynarodowych działań wspólnych dla każdego z portów.
– Tu chodzi o mądrą współpracę – mówił Arkadiusz Marchewka, wiceminister infrastruktury, otwierając Kongres Polskie Porty 2030, podczas którego podpisano porozumienie. – Nie chodzi o to, by ze sobą nie konkurować: konkurencja jest dobra, daje nowe możliwości, ale silniejsza współpraca pozwoli uczynić polski głos słyszalnym na arenie międzynarodowej. A to przełoży się na stworzenie atrakcyjniejszej oferty i dotarcie z nią do nowych klientów.
Polskie porty morskie dynamicznie się rozwijają, co wiąże się też z wieloma wyzwaniami, jakie napotykają działając w zglobalizowanej gospodarce portowo-morskiej. Porozumienie o współpracy, podpisane 24 czerwca 2025 r. przez Zarządy Portu Gdańsk, Portu Gdynia, Portu Szczecin i Portu Świnoujście, to istotny krok w kierunku realizacji wielu ambitnych działań strategicznych związanych z infrastrukturą, cyfryzacją i transformacją energetyczną portów.
– Ważne jest, aby porty morskie w pewnych obszarach, na przykład związanych ze zrównoważonym rozwojem portów i niebieską gospodarką, miały spójne stanowiska, co może się przełożyć na większą efektywność, wdrażanie standardów i harmonizację procedur oraz odpowiednią reprezentację interesów polskich portów morskich w Unii Europejskiej – mówi Dorota Pyć, prezes Portu Gdańsk. – Warto łączyć siły, szczególnie w czasach turbulencji geopolitycznych i gospodarczych.
Przyjęta portowa strategia współpracy obejmuje m.in. planowanie zrównoważonego rozwoju portów i ich zaplecza logistycznego oraz podejścia do budowy interoperacyjnych systemów informatycznych, a także wdrażanie innowacyjnych technologii zgodnych z wytycznymi Unii Europejskiej.
– Porty morskie są jednym z najważniejszych ogniw gospodarki narodowej. Generują wielomiliardowe wpływy do budżetu państwa, przyciągają inwestycje, wspierają eksport i import, a jednocześnie pełnią funkcję infrastruktury krytycznej. Dzisiejsze wyzwania – od transformacji energetycznej, przez presję geopolityczną, po konkurencję regionalną – wymagają nie tylko sprawności operacyjnej, ale także skoordynowanego działania na poziomie strategicznym. Porozumienie trzech kluczowych portów pozwoli nam skutecznie budować trwałą pozycję Polski w europejskim systemie transportowym. Silne porty to silne państwo – i nie jest to puste hasło, ale rzeczywistość, mierzalna i odczuwalna w gospodarce i w bezpieczeństwie kraju – podkreśla Piotr Gorzeński, prezes Portu Gdynia.
Istotnym elementem porozumienia jest także wola wspólnego reprezentowania interesów portów wobec instytucji krajowych i unijnych, co ma wzmocnić ich pozycję negocjacyjną, a tym samym zwiększyć szanse na pozyskanie źródeł finansowania. Wspólne działania mają również przyczynić się do większego praktycznego wykorzystania kluczowej dla transportu i wymiany handlowej w UE europejskiej sieci TEN-T przez polskie porty.
– Naszym wspólnym celem jest stworzenie portów przyszłości: zmodernizowanych, zdigitalizowanych, zrównoważonych środowiskowo, a jednocześnie doskonale skomunikowanych z zapleczem krajowym i europejskim – deklaruje Jarosław Siergiej, prezes Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. – Szczególnie ważna jest dla nas współpraca w zakresie uspójnienia dostępu transportowego oraz przyspieszenia strategicznych inwestycji, takich jak modernizacja linii kolejowych prowadzących do portów czy rozwój systemów cyfrowych i automatyzacji procesów portowych.
Perspektywa na dziesięciolecia
Jednym z głównych założeń współpracy jest wspólne opracowanie „Programu rozwoju polskich portów morskich do roku 2035 z perspektywą do roku 2060”.
Równolegle strony deklarują ścisłą współpracę w zakresie poprawy dostępności transportowej do portów morskich. Wspólne działania koncentrować się będą na przyspieszaniu realizacji kluczowych projektów infrastrukturalnych, takich jak stworzenie drugiego połączenia z Wyspą Portową w Porcie Gdańsk, budowa Drogi Czerwonej w Gdyni, modernizacja linii kolejowej 201 czy rewitalizacja linii Nadodrzańskiej. Ważnym elementem będzie również rozwój połączeń z południową Europą oraz integracja z siecią Rail Baltica. W planach znalazła się także analiza możliwości wdrożenia jednolitej metodologii opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej w portach.
Porozumienie kładzie również silny akcent na transformację energetyczną. Porty mają stać się przestrzenią rozwoju projektów z zakresu odnawialnych źródeł energii, w tym instalacji do wytwarzania, przetwarzania i magazynowania energii OZE. Kluczowym kierunkiem będzie też rozwój infrastruktury do zasilania statków z lądu (OPS), zgodnie z wymogami Unii Europejskiej, oraz stworzenie systemu bunkrowania paliw alternatywnych takich jak LNG, metanol, wodór czy amoniak. Wspólne działania będą też ukierunkowane na eliminację barier legislacyjnych, utrudniających rozwój tego rodzaju inwestycji w obrębie portów.
AI i inwestycje
Cyfryzacja to kolejna oś współpracy, której celem jest poprawa efektywności operacyjnej portów przez polski Port Community System (PCS) i wspólne rozwiązania IT. Strony chcą rozwijać nowoczesne narzędzia do zarządzania ruchem morskim, drogowym i kolejowym oraz obsługi towarów. Deklarują integrację krajowych systemów z unijnymi rozwiązaniami, w tym z europejskim systemem do elektronicznego zgłaszania informacji wymaganych podczas zawijania statków do portów – European Maritime Single Window environment (EMSWe), co ma ułatwić formalności i ograniczyć konieczność stosowania dokumentów papierowych.
W zakresie warunków inwestycyjnych sygnatariusze porozumienia planują wdrożenie rozwiązań, które zwiększą atrakcyjność terenów portowych dla inwestorów. Obejmuje to m.in. zmiany w planach zagospodarowania przestrzennego, dostosowanie dokumentów strategicznych oraz wprowadzenie długoterminowych (minimum 30-letnich) umów dzierżawy jako narzędzia stymulującego inwestycje.
Nie bez znaczenia są również działania w obszarze formalno-prawnym. Jednym z elementów porozumienia jest rozwój systemu monitorowania i analizy czasu odpraw celnych – jako narzędzia wspierającego dalszą optymalizację procesów we współpracy z administracją celną i w oparciu o już funkcjonujące rozwiązania. Rozwój cyfryzacji i automatyzacji procedur celnych ma bazować na istniejących systemach PCS i wymiany informacji bezpieczeństwa żeglugi. W planach znajduje się również wdrożenie narzędzi wykorzystujących sztuczną inteligencję do przeciwdziałania oszustwom celnym oraz identyfikacja i minimalizacja zbędnych obciążeń administracyjnych.
Sygnatariusze porozumienia wspólnie wyrażają gotowość do konsekwentnego działania na rzecz rozwoju polskich portów morskich jako nowoczesnych, zintegrowanych centrów logistycznych, spełniających najwyższe europejskie standardy. To krok milowy w budowie silnej pozycji Polski na mapie morskiego transportu i handlu w Europie i na świecie.
Zawiązana współpraca to nie tylko symboliczny krok w stronę integracji krajowego sektora morskiego, ale także wyraźny sygnał dla partnerów zagranicznych, że Polska chce odgrywać coraz większą rolę w logistyce regionu Morza Bałtyckiego i Europy Środkowo-Wschodniej.
